De reden waarom je stress ervaart of denkt te voelen, is niet zo zeer dat jou iets overkomt of iets gebeurt. Het ontstaat binnen de samenloop van omstandigheden waarin je je bevindt. De interactie daarbinnen met anderen leiden vervolgens tot bepaalde informatie waarvan stress een uitvloeisel is. Of je hier last van ondervindt, ligt aan hoe je deze samenloop waarneemt en wat de gedachten daarbij vervolgens met je doen. Het ligt dus niet zo zeer aan stress zelf.
Wat we echter willen weten, is wat er dan precies gebeurt en wat je kunt doen als je er wel last van ondervindt. Ik ligt de tip van de sluier om met een paar feiten het fenomeen stress in een ander daglicht te stellen. En over hoe je zorgt op de beste manier regie te blijven pakken binnen alle omstandigheden.
Stressparadigma
We werken te hard, doen te veel en willen te veel. Het is te druk aan de keukentafel, maar ook aan de overlegtafel. Help! Dit is zo’n beetje wat we doorgaans als de rode raad zien als het gaat over stress.
Allemaal waar, maar niet helemaal. Er is nog meer waar. Het gaat om de juiste balans vinden tussen moeten, kunnen en willen. En deze balans is niet in beton gegoten, het is een dynamisch voorgeprogrammeerd systeem. Dit programma heeft dus opties. Om hier iets van te kunnen vinden, moet het zich echter eerst programmeren. Het vraagt om een goede en constante ontwikkeling van de capaciteit om te kunnen waarnemen en begrijpen. Iets wat gaat met vallen en opstaan, missers maken en leren wat succes is. Wat je jezelf hierbij vertelt of aan emotie ervaart kan leiden tot stress. Maar dat is niet erg, je hebt immers stress nodig om ook iets kunnen presteren. Pas als stress omslaat in last of chronisch wordt, kan het een risico worden.
“Your mind is an amusement park, not your body”
Wat je nodig hebt om zaken goed te kunnen blijven overzien en doordenken wanneer je onder druk komt te staan, is een helder en duurzaam getraind brein. Hierin ligt namelijk de mate van draaglast geborgd. Dit gaat over hoe je leert, zaken oplost en executieve vaardigheden toepast. Het brein krijgt hiervoor signalen via het lichaam. Je lijf is praktisch gezien dus een gigantische antenne! En hoe beter die antenne werkt, hoe helderder de signalen zijn en hoe beter je in staat bent om de signale te vertalen naar de nodige actie.
Deze signalen worden ontvangen door middel van je zintuigen, door zien, horen, ruiken, voelen en smaak. De functie van de antenne is dus een onlosmakelijke onderdeel van je brein en hart. Het vormt samen een goed georkestreerd systeem. Don’t mess with it.
Maar we verkloten het toch
Want ons hoofd is nu eenmaal een groot amusementspark, met overprikkeling, ruis en andere afleiders. Wat ook bepalend is voor de mate van draagkracht, zoals veerkracht en stressgevoeligheid. De juiste balans vinden, valt of staat daarom met de kwaliteit van de ether. Hoe goed het ontvangst is en hoe goed je weet die boodschappen om te zetten in gedachten die een juist beeld geven van de waarheid. Je bent het daarom aan jezelf verplicht om te investeren in een zo goed mogelijk werkend brein.
Deze investeringen komen in de vorm van leren, lezen, schrijven, praten en bewegen. Nog een keer. Leren, lezen, schrijven praten en bewegen.
We zijn geen robot of asset
En hoewel we naarstig opzoek zijn naar verlossing van overdruk, moeten we de oplossing dus niet zoeken in afstompen en afkalven van het menszijn. Door proberen onszelf te degraderen naar een geautomatiseerd systeem en een minimale investering als verdienmodel. Niet steeds ieder vraagstuk in AI prompte. Niet alleen luisterboeken of VR brillen. Niet alleen appen. Deze vaardigheden leveren namelijk geen kwalitatieve training op. Geen cognitieve of emotionele ontwikkeling, geen sociale ervaring, maar ruis in de ether.
Je cognitie blijft voor eeuwig grijze pap met een vetrandje dat graag geëntertaind wordt.
Helaas Peanut Butter is in het stressparadigma anno nu deze investering dan ook echt heel belabberd. Wat een stumperds zijn we toch. We willen van alles, maar dan wel alleen op onze eigen manier. Ik wil wel, maar alleen als ik precies krijg verteld hoe ik dat succesvol doe. Ik wil wel werken, maar dan wel alleen de baan die het beste bij me past en wat ik het leukst vindt.
Zei de twen, 50 kilo babyvet schoon aan de haak met 0 op de meter.
Overtuigingen die niet constructief zijn, zonder enige veerkracht. Leiderschap met een lange ij. Deze mentaliteit maakt ons slap als was, weinig weerbaar en nooit tevreden.
Patron van de Patronen
Overtuigingen leiden tot patronen die primair zijn gericht op zelfbehoud. Dit is niet iets wat je wilt, maar er later bij bedenkt als houvast en legitimatie van dingen. Doordat onze hersenen zijn geprogrammeerd om te overleven, volgens de meest optimale manier tegen zo’n laag mogelijk risico en een zo hoog mogelijk dopamine gehalte als snelle beloning.
Dit kan alleen door eerst meerdere scenario’s te proberen om zo beproefd een mening te kunnen vormen over wat het beste werkt en waar je je goed bij voelt. Binnen verschillende situaties, met een veranderende context en mensen die daarbij horen. Hieruit volgt automatisch ook het meest optimale scenario, omdat de hersenen in de onderstroom van ons onderzoek allerlei informatie verzamelen via neurotransmitters, hormonen en synapsen. Dit stelt het brein in staat om te bepalen welk patroon het snelst de meeste dopamine oplevert tegen een zo laag mogelijke inspanning. Maar dit kost natuurlijk energie, tijd en gedoe.
Ga maar na. Als je nu toch echt aan die rotklus moet beginnen die je al vier weken aan het uitstellen bent. Wedden dat iedere keer als je wilt starten je toch je telefoon pakt om even een Social te bekijken, of zuchtend achterover gaat leunen in je stoel. Of opstaat en wegloopt om een kopje koffie of thee te pakken?
Pap met een vetrandje en laaghangend fruit wint het daarom altijd van het To-Doedeloe lijstje.
Test, test, test
Ons brein en lichaam houden namelijk helemaal niet van gedoe, maar gedijt bij het tot zijn beschikking hebben van bekende patronen waarvan het succes bekend is, zoals bewegen, eten en drinken. Laaghangend fruit! Dus zodra het brein iets als gedoe ervaart, is er eerst training nodig om de ether goed te kunnen uitlezen, voordat het kan worden omgezet naar een actie. Dit vraagt om een patroon dat als blauwdruk kan worden ingezet in meerdere situaties, met verschillende context en verschillende mensen die daarbij horen. Dan zal je merken dat stress nog maar van korte duur is en zelfs nog maar weinig zal voorkomen.
Doordat je kunt anticiperen op basis van verschillende scenario’s, hierdoor de gevolgen kunt inschatten en weet wat er nodig is om te doen voor het gewenste resultaat. Zo ontstaat er zelfregie en leiderschap.